Prelecziun d’Advent a l’Institut Otalpin cun Rut Plouda e Claire Hauser Pult
In december ans vaina dedichats a la lectüra da “Verd s-chür” da Rut Plouda ed a « Moosgrün », la traducziun da Claire Hauser Pult. Minch’on pussibiltescha la CH-Reihe ün inscunter cun autur(a)s e traductur(a)s. Üna bun’occasiun per ans metter a leger e provar da sentir ed incleger la prosa cuorta. Per giodair davo ils mumaints inschmanchabels, tadlar a preleger a l’autura fin a là amo be ill’imaginaziun, s’approfundir cun ella e sia traductura in impissamaints, tillas verer, observar.
Uorschla Natalia Caprez Brülhart
Sco adüna, cur cha Rut Plouda prelegia as sainta seis pleds ed i’s vezza ils purtrets, sco cha Nina, Oriana ed eir Selina scrivan in lur resuns. E tuot es ün, sia vusch, la gestica e’ls pleds. Pleds sco «Jangtsekiang, Hwangho, Okawango, Mississippi, / Newa, Don, En, Tasnan, Vallatscha, Clemgia, Susasca, / Rabiusa, Chamuera, Muranzina…» chi fan cular l’aua, ils flüms e torrents, e cun lur cling pür dvaintna pleds, sco oters pleds, pleds nouvs:
«… metter ils pleds ün davant tschel, pè davant pè, pass per pass, (…) quista said dal pled, da la charn, i’s sta davant ls rösas dad aua albas e rösas cul verd s-chür da lur föglias, i s’algorda, verd s-chür, i’s savura il müs-chel ». (Verd s-chür, “Pleds”)
Co tradüer il titel dal cudesch chi vain avant in quista passascha citada? “Dunkelgrün” vess gnü trais silbas e’l rumantsch ha be duos. Implü è’l plü somber, il pled tudais-ch. “Moosgrün” cumpiglia l’associaziun, davo cha l’autura quinta da las rösas e dal verd s-chür da las rösas chi fan eir cha las rösas sun rösas. Blerun plü bê!
Cullas spiegaziuns da duonna Claire s’vegna plü consciaint che chi voul dir da tradüer ün cudesch e cun che dumondas chi’s vain confruntà. Ella nun ha tradüt tuot ils texts e tscherts titels sun oters. « Plövgia » dvainta « I have forgotten my umbrella ». Co far cun ün text sco “Rumantsch” chi cribla da möds da dir rumantschs, - “il plouva a tschêl ruot », « far gnir las vainchequattar », « avair l’ögl plü grond co’l bögl »- impustüt schi’s sa cha Rut Plouda tils ha dovrats per dir chi’s pudess scriver eir cun talas expressiuns rumantschas? Tradüer pled per pled nu va. E co surtour la melodia fina, tipica be da Rut Plouda? I s’ha senti cha’l s-chambi tanter scriptur’e traductura es stat collià cun discussiuns chi pretendan sensibiltà litterara e linguistica. Ladina e Nicole han radschun : Tadlar la versiun tudais-cha e rumantscha es alch bê, ün’aigna experienza e permetta d’approfundir impissamaints, da congualar ils texts, las linguas, las expressiuns, il cling. Eir schi s’ha preferenzas…
Imre s’ha dumandà schi co cha las cuvertas sun uschè differentas. Quella da la Chasa Editura Rumantscha (CER) es blau clera türkis, dadaint è’la verd s-chüra. Davant sü es il segn tipic da la CER, quia ün sdun cun schoppa da custabs. Probabelmaing pervi da texts sco « A, a sco algordanza ».
L’edition bücherlese, üna chasa editura da Lucerna, ha fat ün cudesch verd s-chür cun sü giallinas, tenor il text “Da giallinas e turpchentschas”. E’l bindel cotschen sco las craistas da las giallinas es ün detagl chi tschüffa l’ögl. Schi’s legia il cudesch han lectur(a)s pelplü l’impreschiun cha be las auturas e’ls auturs decidan co far la cuverta dal cudesch, ma in realtà es quai impustüt la lavur dals grafichers e las chasas edituras stessas chi resguardan però eir gusts e tschertas ideas dal scriptur o la scriptura.
Ün resun da las scolaras e scolars da la 5 e 6avla:
A mai ha impustüt fascinà il möd co cha Rut Plouda ha prelet. Pro ella s'haja propcha vis ils purtrets davant ils ögls. (Nina Camastral).
Ins ha sentì las emoziuns e quai che Rut Plouda ha vulì dir. (Oriana Jäger)
Quai chi m’ha plaschüda zuond bain sun ils texts cuorts cha Rut Plouda ha prelet. Tenor mai hana daplü forza co las traducziuns. Forsa ha quai eir da chefar cul fat cha l’autura stess ha ün’otra relaziun culs texts co la traductura e quai dà lura sco ün’otra dinamica, a quai ch’ella scriva e prelegia. (Selina M. Müller)
Nus vain pudü congualar nossas interpretaziuns dals texts da « Verd s-chür » cun sias. Quai es interessant. Tadlar per rumantsch e per tudais-ch ils texts es ün’aign’experienza. (Ladina G. Ammann)
Id es meglder dad avair üna buna traducziun co dad avair üna traducziun identica. Id es eir stat bê cha’ls texts sun gnüts prelets per rumantsch e per tudais-ch. (Nicole Pinto Ribeiro)
Las conversaziuns chi s’han sviluppadas m’han parü fich profuondas. Eu m’ha dumandà perche cha’ls cudeschs han differentas culuors. A la fin finala esa insè uschè pervi cha las chasas edituras han lur criteris. (Imre Kruit)
Il temp es passà sco’l füm, sco adüna bler massa svelt, ed i’s vess jent discutà amo da quist e da tschai e tadlà a preleger. Restar restan l’atmosfera, las vuschs, ils pleds… e’l bun jantar a l’Institut, mösa da mailinterra e rost, sco fat aposta e sco d’indumengias. E cun quai eschna darcheu pro Verd s-chür, in «Dumengias».