Montag, 10 Juni 2024 15:33

POETRY SLAM


Da schnestra a dretta: Gianna Duschletta, Nadja Hort, Lina Salzgeber, Anna Mathis, Jon Zanetti, Lena Fletcher e’l moderatur Jachen Wehrli, profi da slam Da schnestra a dretta: Gianna Duschletta, Nadja Hort, Lina Salzgeber, Anna Mathis, Jon Zanetti, Lena Fletcher e’l moderatur Jachen Wehrli, profi da slam MAD

A Jon Zanetti gratulaina cun grond plaschair per sia cumbatta poetica!

Seis texts «Il handy» e «Far e disfar» han fat furora. Na be sias creaziuns da nar, eir las stübgidas ritmicas musicalas da lingua da seis cumpogns e sias cumpognas da la 5avla strasunan intant amo be da per ellas.
Legiai üna per üna. Eu s’impromet chi vala la paina!
Uorschla Natalia

La maschina da cafè

Cristina Bazzell

In ün’ustariina nun existan secrets. Alch capità e tuot ils lavuraints san. Dramas daja adüna. Adüna alch per bajar, alch da rier. La maschina da cafè schaschina. Il club da l’istorgina as raduna intuorn la maschina. L‘ustaria es amo vöda, id es las 9.00. Nus eschan tuots però fingià lönch quia e vain preparà. Uossa esa da spettar a la signuria. Tuots han lur staziuns prontas per la guerra gastronomica. Eir meis buffet es pront. Il cling da vaider implischa il vöd da l’ustaria cur ch’eu poz l’ultim magöl da biera dasper il Zapf. Pamfatè, butiglinas da valser sun giò per terra. La tschuetta tillas schmaladischa: “Quistas schmaladidas butiglinas. Nu vessan pudü far meglder?! Na! Schi’s tocca üna lura croudan tuottas. Dess ir as far arder, quist crom.”

Eu am büt per terra. “Chara! Tü m’est eir üna. Tü douvrast ün cafè, dai vè nan, calma’t.” Schmetter da schmaladir nu faiv’la plü, dafatta cun seis cafè in man d’eir’la narra zocca sü per quels chi han gnü l’idea da prodüer las butiglias da valser uschè.

L’idea per tilla manar ad oters impissamaints: “Hast dudi? Clara e Thomas sun uossa ün pêrin.” Ella ferma seis pleds sco sch’inchün vess trat l’ emergency stop. “Na! Quai nu’t craja cha quels fan il daten? Nu s’ödiaivan? Be tschell’ eivna as giaivna bod vi da la gula.”

Dandettamaing as vezza a quatter cheus a cuccar our d’chadafö. “Quintaivat istorgias sainza nus?! Sezzüda pro las maschinas da cafè!”, sbrajan ils mats ed zack e bum tuot ils lavuraints da l’ustaria sun pro la maschina da cafè, cuschinunzs, abwasch, camarieras. Dafatta nos char sar schef. Uei, che arsaja!. “Dai oura culla pomma! Nus stain esser up to date. Nu’s laschar pender, perder.”

Cuaida da discuorrer, quai esa d’avair schi’s lavura illa gastronomia. Dumondas invi ed innan, vi e nan, tuots chi mettan insembel l’istorgia. Chi, che, perche, ingio, d’ingionder sast? Pès co’l di da lavar linzöls e las lavunzas a bügl. La maschina schaschina, curaschi. L’alcohol fa bajar, sbraja, manaja, paja, arsaja...
Ün cun ün toc, tschel cun l’oter. Fin cha tuots chi han l’intera fabla. “Üna camariera cun ün mecatroniker da la pendiculara, da nu crajer. Quist vegn bain ün’ istorgia da nar.”, disch üna. “Opposits atract, my friend. But she needs a man with money.”, manaja, ai, manaja il cuschinunz. Ai Salam e seis pleds da l’amur e raps, paress bod be sco üna da quellas duonnas chi marida be pels raps. “Discuorrer, yes yes, my friend. Avair üna duonna. No no, my friend, only trouble, only trouble, peace, i need peace.”

“Tü est schon ün salam, Salam! Discuorrast da raps e nun inclegiast l’amur.”, disch la pitschna seniora tanter da nus. “Amur es quai chi vegn! Listess schi s’es rich o ün pover schani, vegliet sco eu o giuven sco la naiv frais-cha. Istess.””

“Guisto, sorella, l’amore è l’amore. E l’amore fa che cazzo che voule.”

Il warenlift as driva: “Oh oh, Madam Chefflein”.

“Baja, sbraja. Laschai a quists povers inamurats. Ai ai pudain metter la “Dating show” aint il nom dal restorant.”

Sün quai nossa veglia seniora, la tschuetta scorta, disch a mai: “Che esa uossa vairamaing cun tai e teis signur?” “Oh, ääää—“. Eu cuc vi pro el, el ria, schmaladi signur, eu sa precis ch’el tils ha scuttà, ma nu varà dit ch’el es l’otra figüra principala, schmaladi utschè. Utschè, vent? Svelt davent. “Ääää--- eu dod cha la s-chella ha sclingi. Giasts!.”

Eu sun be pissers

Rebekka Marti

90, 60, 90… 100, 85, 110
Schi’s piglia quistas masüras e’s tillas conguala, as bada svelt. 90, 60, 90… armonia, sco’l tun cur ch’üna clav chatta sia claviglia. Il destin, simmetric, perfecziun. I paran d’esser fattas üna per tschella. 100, 85, 110... nöa, in congual cullas cifras d’avant. Lungurus, che’s dessa cumanzar cun quists nomers curius plü gronds, co quels d’avant... ma quai es tantün’il problem.
90, 60, 90... las 11:11 als 11 dals 11 dal 2011. ... 100, 85, 110... Venderdi, ils 13 marz 2020.
I para chi’s conguala duos sours, be cha üna es bella, ha bunas notas, sa che ch’ella dess far cun sia vita, ha ün ami, es fitta. Chavels voluminus, fatscha splendurainta, ögls blau clers o brüns, blers collegs, collegas, postura dret sü. Para d’esser la spranza in persuna. L’otra... bod inexistenta. L’elefant illa stanza, l’andina trida, tridatscha. Trida be avuond’è’la.
90, 60, 90... es sco baiver ün süerv d’aua fraida a las 3.00 a bunura cur chi s’es stat sü. Üna chalur, i’s chamina pro’l “fraschider”, as driva la porta e là è’la. Üna butiglia d’aua fraida. Ella para deliziusa, la plü squisita chi’s pudess baiver in quist mumaint. ... 100, 85, 110... il svagliarin sclingia, id es las 6.00 a bunura. Est pronta per ir a scoula?
Duos muonds differents, duos vitas.
90, 60, 90... ün rier da cour, üna clossa branclada, bratscha chi’t cufforta cur cha tü nu’t saintast il meglder. Inchün chi taidla teis pissers, dà buns cussagls e’t motivescha da far quai cha tü voust. ... 100, 85, 110... ün rier fos, üna branclada pac seriusa, bratscha chi’t cufforta be perche ch’ella sto. Inchün chi taidla, ma i va aint per ün’uraglia ed our da tschella, taidla be perche chi s’ha temma da far mal a tschella persuna chi nu’s tadless üna jada.
Üna es üna via gualiva, tschella es ün labirint infinit.
90, 60, 90... ün diamant in ün muond da merda. Be merda. Glüschaint. Quista preschentscha sco üna melodia cumponüda da Wolfgang Amadeus Mozart, chantada d’anguels.
90, 60, 90... sco ün bal da flöchins da naiv. Illa quietezza da l’inviern descendna jò dal tschêl blau-cler, sainza nüvlas, ün vent leiv chi charezza, glischa sur fatscha e chavels. I’s pudess fingià bod nomnar “heaven on earth”.
90, 60, 90... üna muntognuna chi para da’s stender vers il tschêl, less obtegner las stailas straglüschaintas, e riva. Tegna quist fö, clos. La nu vain arsa perche ch’ella s’inclegia cun tuot e minchün.
100, 85, 110... be mâ nu’m dumandar plü.
Vias lungas nu mainan adüna al destin. I’s cumainza ün viadi, sainza savair schi’s riva, be culla spranza svess. Girar e girar, inavant ed inavant, minchatant eir inavo. Girar e girar, inavant ed inavant, minchatant as rafüda. Quai es vita.
Da temp in temp stübg eu che ch’eu pudess far per gnir quist 90, 60, 90. Dar tanta fadia, per nöa e darcheu nöa. Quantas jadas am lessa amo congualar cun collegas, o eir collegs, fin ch’eu chapisch. Eu nu sun els, els nu sun eu.
90, 60, 90...
100, 85, 110... eu.

Il trabickel dal tonder

Marchet Nesa

La vibraziun da mi’ura am stir’our d’ün sön profuond. Eu bad il pais da la stanglantüm chi schmacha cun gronda forza in meis cheu.
Per am distrar dal fat real, cha sainza forz’e gronda vöglia stoss cumanzar quista bunura, dun il prüm sguard dal di,
sül trabickel schmaladi.

Cun meis pissers dalöntsch davent,
da tschella vart dal continent,
contaimpla video per video,
istorgia per istorgia.

Il polsch scroll’e scroll’e adüna,
bod plü pac e bod plü bler.
Ma pichà nu rest’ingüna,
be ün sentimaint liger.

Sguaz dal temp!
Sguaz tremend!
Eu sa, i nu fa sen,
i’m fa be don,
s-cherp dal malom!

Ma i resta quell’arsaja,
quel grond buonder cornius,
d’la prosm’istorgia, dal prossem clip,
chi pudess esser grondius.

Ed uschè rest in quist ciclus.

Il polsch gir’e gir’e gira,
el gira sainza fin.

Fin cha la realisaziun dal temp am tir’our da la trance,
eu am schen ed eu’m svarguogn da meis far ch’eu sa, es fos.

Uossa n’haj’ün stress tremend,
Our da let sun svelt sco’l vent,
chotscha, t-shirt e pullover
flöchins cun lat eu n’ha da’m mover
our da porta cun ün sigliatsch,
giacc’e chapütscha be suot bratsch.
Pel nair da l’ungla n’ha tschüf la posta,
che battosta.
Sainza pensar consciaintamaing,
meis man dret danövmaing,
va in busacha a tour… (suspür, pigl’our il handy)
Per ün mumaint vezza ma fatscha illa reflexiun da meis colleg, da meis inimi?

E meis polsch quel gira,
el gir’e gira sainza fin.

El gira.

Cura vain la fin?
Ingio rest’la be mâ?
Ella sto gnir, quai saja
In ün möd o i’l oter.

Ed amo ‘düna il polsch el gira,

el gira sco’l muglin,
pro’l pitschen aualin.

Quel chi gir’adüna,
eir quel sainz’üna fin.

Be schi capit’ün grond spavent,
ün clap boudun gnind sco cul vent,
- d’la fin es il cumanzamaint -
tras gods e sur palü.

Be cun ün tal evenimaint,
nos bun muglin nu gira plü.

Il handy

Jon Zanetti

Eu’s less invidar da far ün viadi. Ün viadi tras il temp.

Il prüm sguard dal di nu vain drizzà our d’fanestra, quel va in direcziun dal tagnin dal tuonder. No nu’ ns interessain per l’ora ma invezza eschna attrats dal buonder. Pês co’l buonder cun cornas fissaina noss’attenziun sül muond digital. Ma cha’l temp passa ad ün passar, ignoraina, fatal. Las plü nouvas nouvas da tschella vart dal muond, fan cha noss peis as distachan dal fuond. Pramfatella e pum, n’ha invlidà da tour l’ultim s-chalun. Cul nas sun splachà, precis aint pel quadrel surmürà.

Sdruaglià suna in ün muond chi para d’esser plü quader co raduond. Vi d’ün natel gnanc’nu stübg, stögl plütöst stübgiar ingio ch’eu mütsch. In s-charsella chat ün rap, ma quel nu’m güda bler, quia i’l temp da crap. L’üsaglia principala es il crap. Il crap es l’arma. Il crap es tuot. E tuot es il crap. Ils troglodits han oters pissers co da tratgnair lur followers. Insta e facebook -- tuots duos be robas per cucs.

Davo riva, guarda qua, in ün temp plü sviluppà. Il crap es rimplazzà. Metal es uossa tscherchà. Eir qua poss ir guardond – ün handy, nu vez zuond. Minchün es cuntaint, eir sainza s-cherp, chi per no es evidaint.

La spassegiada va inavant in ün’epoca surdorada. Uoss’eschna rivtas in Egipta, e quai na in üna cripta. Sast quants likes ch’eu vess survgni, cun metter las piramidas sün mia story? Dal fabricat o la sepultüra, vess quai generà üna vaira bravüra.

Il medioevi es la prosma staziun, quel temp s-chür da religiun e superstiziun. Sch’ün füss gnü pro cun ün natel, til vessna tut per ün apostel. Ma schi vessan cret chi’s tratta dad alch striunà, til vessna directamaing intschendrà, quai chi capita cun mincha puchà. Eir qua nun hana dovrà, quist mobel survalütà.

La refuormaziun cumainza, no tuots savain, be cun pichar tesas vi d’üna porta da lain. Quai fa liber la via pel svilup da la stamparia. Medias stampadas vegnan derasadas, ün svilup viral – analog e na digital. Neir là nun hana dovrà, quist mez arsantà.

Eir guerras e revoluziuns, da cumanzar suna stats buns. Subit es o ün’o tschella proruotta, far davo nu’s po plü inguotta. Chattà üna fin han eir quellas, eir schi nu sun stattas adüna las plü bellas.

E qua i’l temp contemp-oran, ningün nun ha plü temp. Ne da’s cufuonder, ne da respuonder. Tuot chi viva in ün stress, crajond da promouver il progress. Las uschedittas medias socialas chi’ns fan gnir persunas associalas. Aspettativas na accumplidas. E quai tuot, pervi da quist s-cherp chi’s chatta dapertuot.

Forsa cha la vita füss plü bella, scha no vessan ün crap, ün toc fier o üna bibla in s-charsella.

Far e disfar

Jon Zanetti

In seguit dudivat ün’analisa da pleds chi brancla ad üna critica invers nossa società. Pertocs nu’s dessan sentir tocs. E quels chi sun tocs nu’s dessan sentir pertocs.

Eu giavüsch bun divertimaint!

Ma müda quist pledin «dis» propcha tant? Illa musica fuorman il dis, il fisis (g) ed il ais ün accord in dur. Armonic e fin, uschè cha gnanca l’orma dal chan nu s’impipa chi’s pudess trattar d’ün morfem cun associaziun negativa. E listess ha’l ün’importanza, quist dis.

Eu manai propa «il dis» e na «ils dis». Quia esa nempe da star attent. Impustüt schi s’ha da chefar culla cliantella feminina. Las fasas repetitivas chi vegnan mincha mais chaschunan cha’l minchadi da mincha duonna es suotsura. Dal rest üna tematica chi nu vain tutta seriusa – simplamaing ün s-chandel, o na, üna varguogna e lasura amo üna blamascha, schi’s dumonda a mai. Ma basta. Tuornain inavo pro’l dis in fuorma singulara.

Dimena disch dafatta il möd da dir cha “far e disfar sajan tuots duos lavurar”. Ma lavuraina per viver o vivaina per lavurar? Far per as disfar ed as disfar per far? Tuot dumondas filosoficas cun milli respostas chi nu cuntaintan. Ma per furtüna esa avuonda da quels chi dedicheschan lur minchadi a stübgiondas profuondas. I sezzan vi da lur maisas bain organisadas in büros structurats e nettiats sco ospidals. Accurats. Schi, tuot sto esser accurat. Mincha fat ün fat, ün fat chi’s disfa. Ma ingio be mâ laschaina amo ün pa lö pel pensar uman?

L'uman – che bun chavazzin- l’uman stuvess metter daplü pais süll’umanità. Hai precis, umans cun sen pell’ umanità, quels fan chi va a viver darcheu qua. Sün quist muond regnà da nars, barbars, chi para dad esser suvent plü quader co raduond. E lapro nu s’impo gnanca ün pover uman sco no  da tuot quist sigliöz insü ed ingio, ma lapro, davopro, minchün fa verer ch’el vess pudü agiundscher sia part per güdar a no, d’utrò o na d’utrò. Dat pro !

E dar daja amo la banadida disfurtüna, ün guaffen chi fa sfender testas d’ incuntin. I’s po avair disfurtüna in ün mumaint furtünà e furtüna in ün mumaint disfurtünà. Ma nu voula eir disfurtüna, dschain almain ün pa, per chi’s predscha e’s gioda darcheu la furtüna? Dumondas sur dumondas cun respostas sur respostas. La disfurtüna es pussanta. E la pussanza pigl’ il suraman e decida. E’ns suottametta e no stuvain tgnair nan la creppa. I nu’s po plü dir che chi’s pensa sainza chi vain miss il curtè a culöz. Chi saj’ il curtè o la pistola o la provisiun o las aczias o alch oter. Tuot dvainta pês.

Acids disfan in cas eir. Eu less pretender cha quai saja bain sgür üna lavur. Eir schi disfan e nu fan. Perquai cha ningün nu po star oura scha las fanestras sun cuvernadas cun vettas chi tiran adimmaint al temp cur cha’l sablun da l’oriaint schmerda nossa vista sül muond tant cuntschaint. Schi’s pudess be dumandar a la chaltschina vi dal vaider da’ns quintar dal contact cul acid da pulir as savessa formular üna resposta plü scorta.

E disfar po eir avair amo ün’otra significaziun. Disfar po esser tour ourdglioter alch o dafatta demolir. DEMO – che pledatsch. La demo es opür ün muossar, preschantar o ün ir sün via per render attent ad alch chi para important. Varsaquantas chi saran gnüdas terradas sco chi ris-chaiva da capitar culs dschembers tamangurais. Ma a la fin ha adüna vendschü la vardà. O na?

Chi saja cun o sainza “dis”, da star attent esa co chi’s tils douvra, ils pleds, perquai cha tocker pona e relaschar nattas eternas. Schi dimena, dovrain ils pleds ün per e na ün cunter tschel. 

Hochalpines Institut Ftan AG • Institut Otalpin Ftan SA
Chalchera 154 • CH-7551 Ftan
Tel. +41 81 861 22 11
Diese E-Mail-Adresse ist vor Spambots geschützt! Zur Anzeige muss JavaScript eingeschaltet sein!www.hif.ch
Bürozeiten
Mo. – Fr. 08:00 -12:00 / 13:00 -17:00 Uhr


© 2018 - 2021 Hochalpines Institut Ftan AG