Displaying items by tag: Mevina Puorger

Mittwoch, 15 Mai 2024 15:33

Inscunter cun Oscar Peer tras Mevina Puorger

Mevina Puorger nu cugnuschaiva be fich bain a nos autur cha scolaras e scolars legian cun plaschair, ella ha eir edi e reedi divers da seis cudeschs pro la chasa editura Limmat e cun si’aigna, editionmevinapuorger. Sia visita a l’Institut ha fat reviver ad Oscar Peer e dat invist’in nouvas varts da seis esser e da seis cudeschs. Ün davomezdi chi’ns ha fat star alerta cun algords cordials e reflexiuns ed impissamaints amo mai dudits.

Mara Top

Cristina Top

Rebomb da nossas audituras ed auditurs

Rebekka Top

Marchet Top

L’insai «Vi da che ch’eu pens minchatant» dad Oscar Peer - ün’ inspiraziun per nossas scolaras e scolars

(3.a e 4.a gimnasi, IOF)

 

Vi da che ch’eu pens minchatant

Oscar Peer

Per exaimpel vi da l’infanzia chi d’eira amo ün’impromischiun – ma intant noss’infanzia es fingià talmaing lontana, sco ün’otra vita. Eu pens inavo a nossa giuventüna cun sia turbulenza vitala – nossa giuventüna, bod paradis e bod infiern – l’amur chi’ns tribulaiva sco üna prümavaira violenta. Eu pens al prüm bütsch, a la prüma not passantada cun üna giuvna.

Eu pens a quels algords chi cumparan suvent be güsta dürant secundas, e ch’eu nu vegn mai da tschüffer, algords chi schmütschan sco uondas, aint il mar da nos inconsciaint. – Eu pens minchatant a l’ultim mumaint, am dumandond: Cura gnarà’l, ed ingio?

Eu pens a l’amabilità da blers umans ch’eu n’ha cugnuschü, homens e duonnas. Inchün am vaiva perfin dit: «Pro tai nu sun eu mai sulet.» E tuottüna, suvent as d’eira sulet, i’s vaiva desideri da baderlar, da rier, da confessar, da dar üna branclada; i’s pativa da l’aigna suldüm, i’s pativa d’ün minchadi anonim. Blers conumans d’eiran gentils, amiaivels, a a la fin restaiva suvent la dumonda: ans cugnuschaina vairamaing? Ans dschaina tuot? Co dvainta dialog?

Eu pens a quels chi d’eiran cun mai e chi sun uossa morts, eu am dumond, che chi faran uossa… Eu pens a quella saira ch’eu sun tuornà da la recruta, cun carabiner e turnister sülla rain: i d’eira november, clerglüna, ün zich favuogn, giosom la val glüschiva l’En. Sülla senda chi maina sü vers la staziun n’haja vis a mamma chi’m gniva incunter. Eu n’ha cugnuschü subit sia statura fingià ün pa sgobada, seis möd da chaminar ün pa pesant, la stanglantüm da seis pass. Cur ch’ella m’ha vis a gnir, s’ha’la fermada ed ha spettà.

Cagiò as dudiva il schuschuri dal flüm.

Vi da che ch’eu pens minchatant

Medea Conrad

Minchatant pens eu vi dal sparir. Fügir da la società, dal squitsch da scoula, dals conguals e da las aspettativas. Mütschir in ün muond liber, ün muond paschaivel plain algrezcha ed amur. Minchatant pens eu vi d’üna vita libra. Vi dad experienzas ch’eu pudess far e bels mumaints ch’eu pudess passantar. Bunuras plain chant d’utschels, cun ün favuogn liger e chod chi passa tras meis chavels. Eu m’imaginesch l’odur da las fluors in tuot las culurs ed il sun luotin da sains lontans. Eu am figüresch üna vita sainza dolur, temma e navruotta. Üna vita perfetta, simpla, üna vita irrealistica. In meis immaint m’esa consciaint cha la vita nu sarà mai be bella, implida cun amur e charità, ma alch in mai, zoppà illa chafuolezza da meis esser varà adüna la brama d’ün muond in pasch. 

Vi da che ch’eu pens minchatant

Nora Sedlacek

Co füss quai d’esser creschüda sü in ün oter pajais, in ün’otra famiglia o in ün oter cuntuorn? Füss la vita lura plü simpla, plü flotta o dafatta bod l’infiern? Füssa amo adüna cuntainta cun meis dachasa, cun meis confamigliars e tils amessa amo tant? Chi sa, forsa füssa nada in üna famiglia richa chi stess i’l Oriaint, üna sainza tradiziuns engiadinaisas co ch’eu sun adüsada o üna chi’d es malperüna. No stessan immez il desert in ün palazi chi’d es gnü iertà daspö generaziuns, cun üna pensla d’or, mürs blaus e fanestras cotschnas. Per tuot l’abitaziun suot füssan pons, da quels bels tessüts a man. Ils piertans füssan gnüts transmüdats in üna gallaria e las plantas in clinöz prezius. Ils vestits füssan da valü chi splendura i’l sulai e lascha inavo üna sumbrivuna sül fuond.   

Minchatant am duna da buonder sch’eu am sentiss dachasa in ün tal lö, ma a la fin finala suna quia i’l preschaint, in mia patria e’m lasch la libertà da pensar vi da tala roba.  

Vi da che ch’eu pens minchatant

Saskia Barbüda

Id es ün mumaint fich quiet. Eu pens vi da Dieu ed il muond. Co füss quai da savair svolar? Avair alas ed esser libra e viver be i’l mumaint. Da svolar adüna plü amunt e verer il muond da suringiò, verer d’ün’otra perspectiva la terra e nossa vita.  

Fingià il prossem impissamaint : Co füssa da far ün viadi intuorn il muond ? Imprender a cugnuoscher nouvas culturas ed umans. Els am pudessan quintar da lur sömmis ed eu pudess muossar meis muond.  

E che fessa in quist mumaint sch’eu nu füss nada in Svizra, mia patria ? Füss mia vista sül muond ed ils umans otra? Che fessa tuottadi? Gessa a scoula? Che lingua discurrissa?  

Chi sa sch’eu’m regord eir in d’üna pezza o in ün pêr dis da quistas algordanzas? Cura tillas invlidaraja e cura am gnaraja adimmaint ch’eu tillas n’ha invlidà?

Quists ed  amo blers oters impissamaints vegnan e van. Ün pêr restan plü lönch e parts bricha. Da tschertüns suna consciainta sch’eu pens landervia, ma oters svoulan be dasper mai via sainza ch’eu bada.  

Vi da che ch’eu pens minchatant

Inês Santos Neiva

Pensar ad alch, quai fetscha fich jent. Il plü jent cun musica. Minchatant am dedichescha a la chanzun ch’eu taidl güsta, minchatant però stübgia davo da la vita. Ha la vita ün böt? As dessa vairamaing  viver eir cun tuot il mal dal muond? Eu crai da schi.

M’impais a quels umans chi nun inclegian cha la vita es insè adüna balantschada, cun nossas teorias da ying e yang ed otra roba. Quai cugnuoschan umans daspö ons. Co esa pussibel cha tscherta glieud vezza tuot talmaing negativ, eir scha la vardà es davant nossas fatschas e quai daspö millis d’ons? 

Quai es cur ch’eu realisesch darcheu cha minchün pensa oter. Tuot ils tscharvels sül muond sun fats oter ed han imprais oter, be ün pitschen müdamaint pudess müdar cumplettamaing üna persuna. Quai es fascinant, ma am fa eir temma.

Vi da che ch’eu pens minchatant

Julia Damerow

Pensar as pensa mincha di da tuotta sorts. Ma il plü bler pensaraja a la scoula. Eu nu vegn be tschinch dis l’eivna a scoula,  dimpersè eir las fins d’eivna e dürant las vacanzas. Eu stögl far lezias o imprender per prouvas. Eu pens vi da las notas ed in che roms ch’eu  n’ha da’m megldrar. Eu pens a meis futur e’m dumond che ch’eu less far in avegnir, davo ch’eu varà a fin la scoula.

Daspö desch ons es la scoula il center in mia vita. Che  capitaraja cur cha quist temp es a fin e che sarà il nouv chapitel? Quists impissamaints giran adüna plü suvent in meis cheu,  plü dastrusch cha la matura vain.

Bler pensa eir vi dals ons  passats, a tuot quai ch’eu n’ha fingià passantà in scoula. Impustüt pensa vi dal temp da scoula primara a Tarasp. Per mai es quai stat ons inschmanchabels cun bleras bellas experienzas ed aventüras chi’m restaran adüna in buna memoria.

Vi da che ch’eu pens minchatant

Mia Portmann

Co saraja üna jada e che d’eira üna vouta? Minchatant am daja da buonder, quanta influenza cha mias decisiuns ed acziuns da mincha di han sün meis eu in tschinch o dafatta desch ons. Cun tals impissamaints nu sguazza mai il temp, perche ch’ingün nu sa. Neir il plü sabi nu’m sa da dir, la megldra schanza da savair n’ha eu e quai be eu suletta. Be mincha individi svessa cugnuoscha precis tuot ils evenimaints passats chi fan ch’el es quai ch’el es hozindi. Eir schi nu’s regorda plü in detagl esa piculezzas chi caractariseschan la persuna dal quia ed uossa. Sch’eu pens minchatant a quai, schi riva a mia conclusiun cha far plans pel futur fa pac sen, causa cha tuot capita, siond consequenza dal passà ed il preschaint ha precis quel effet sül futur. Eir in situaziuns da temma o maladestrezza esa adüna bun da trar adimmaint: I vegn sco chi vegn.  

Vi da che ch’eu pens minchatant

Alena Camastral 

Co füss quai, co füss tschai, scha... ? Da quists impissamaints m'occupan suvent in meis minchadi. Dumondas chi nu’s sa respuonder, sömmis e giavüschs. Eu nu crai cha be eu, ma ch’eir prunas dad oters umans as fan blers impissamaints. Bels e da quels be spranzas o plain sgrischurs. 
I dependa ferm che di chi’d es. Sch’eu dod illas novitats roba negativa, schi resta quai in meis cheu. I'm vegn consciaint cha nus vain ün paradis incunter oters chi sun per exaimpel pertocs da la guerra. Per ün mumaint suna lura fich grata ch'eu das-ch viver in ün paradis sco l'Engiadina. Da l'otra vart suna trista, causa cha ad oters vaja bler plü mal. 
I dà però eir mumaints ch’eu nu das-ch stübgiar massa bler o dafatta nüglia. Quai nun es insomma na simpel d’evitar da m’approfundir in üna chosa o in tschella. Impissamaints particulars chi’m perseguiteschan di per di  però nun haja. 

Sco biatleta douvrast üna  pazienza straminabla ed üna buna psica. Scha tü nun hast quai,  hast fingià pers. Dürant üna cuorsa va uschè bler tras il cheu... I's voul adüna muossar il meglder, adüna cumbatter. Quai douvra bler’energia eir i'l tscharvè. In general giran lura meis impissamaints in crusch ed in traviers.  

Vi da che ch’eu pens minchatant

Jonas Marti

Eu pens minchatant vi d’üna vita sainza problems o stress, co chi füss da viver in ün muond ingio cha tuot armonisescha.

I’m dà eir  da buonder co cha la vita  davo la mort sarà, sch’ell’exista insomma. Eu am met avant quella sco ün paradis da bellezza cun tuot la glieud chi’s cugnuoscha. Cun tadlar musica va quai fich bain.

Eu stübg eir fich bler sur da meis avegnir. Che ch’eu farà davo il giarsunadi o eir co ch’eu pudess gnir rich, perquai cha gnir rich es ün da meis gronds sömmis.

Vi da che ch’eu pens minchatant

Mara Amstutz

Minchatant pens eu co cha’l sulai sur la pizza suogliada amo cun naiv frais-cha glüscha üna bellezza in üna atmosfera magica. Tias pupillas dvaintan adüna plü grondas e plü grondas. Uossa as vezza eir il bel verd s-chür in teis ögls ch’eu n’ha inschinà adüna vis be cur chi’t sun culadas larmas giò per tia massella cotschnainta. Tü vainst adüna plü dastrusch ; uschè dastrusch ch’eu bad teis battacour. Eu tir ferm il flà e savur ti’odur dutscha ed a listess mumaint la savur da ma chasa. La savur da sgürezza. Tü pigliast meis man, struschast meis chavels tuot precaut davo mi’uraglia ed am guardast chafuol aint ils ögls. Meis cour vegn tuot chod ed eu bad co cha noss cours battan i’l istess ritem. 

Published in Blog Rumantsch

Hochalpines Institut Ftan AG • Institut Otalpin Ftan SA
Chalchera 154 • CH-7551 Ftan
Tel. +41 81 861 22 11
Diese E-Mail-Adresse ist vor Spambots geschützt! Zur Anzeige muss JavaScript eingeschaltet sein!www.hif.ch
Bürozeiten
Mo. – Fr. 08:00 -12:00 / 13:00 -17:00 Uhr


© 2018 - 2021 Hochalpines Institut Ftan AG